Буряад литеатура 9 класс

Тайлбари бэшэг
Тус программа гүрэнэй Федеральна стандарт, Буряад Республикын Һуралсалай
болон эрдэм ухаанай министерствын туршалгын программа дээрэ үндэhэлэгдэнэ. Буряад
дунда hургуулида түрэлхи литература hуралсалай предмет болгогдожо, үзэгдэжэ байдаг
гээшэ.
Программа иимэ хубинуудhаа бүридэнэ: тайлбари бэшэг, hуралсалай- тематическа
түсэб,программын байгуулга ба удха, календарно-тематическа түсэб, hурагшадай мэдэсэ
шадабариин гол эрилтэнүүд, hуралсалай методическа хангалга, хабсаргалта.
Буряад литература үзэлгэ болбол имагтал образоор харуулдаг дээрэhээ hурагшадые
арад зондоо үнэн сэхээр хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ тон ехэ удха шанартай.
Түрэлхи

литературын

программа

тематическа

принципэй

үндэhэн

дээрэ

байгуулагдаба. Эндэ арадай аман зохёолнууд, буряад литература сооhоо удхын ба
байгуулалтын талаар hурагшадай ойлгосо, мэдэсэдэ таарамжатай уран hайханай
зохёолнууд шэлэгдэн абтажа, тайлбарилан уншахаар, шудалан үзэхѳѳр хараалагдаба. Эдэ
зохёолнууд хадаа түүхын үе сагтай, арад зоной үйлэ хэрэгтэй, түүхэтэй, түрүү хүнүүдэй
дүрэтэй сэхэ холбоотой юм.
Буряад литературын VIII-IХ классуудай программа литературно- хронолигическа
принципэй ёhоор табигдана. Туд программа V-VII классуудай түрэлхи литературын
программада түшэглэн, саашань үргэлжэлүүлнэ, тиихэдээ hургуулида литература үзэлгын
шэнэ шата боложо үгэнэ.
Эндэ түрэлхи литератураар урдахи классуудта hурагшадай олоhон мэдэсэ, дүршэл,
шадабари үргэдхэхэ, гүнзэгырүүлэгдэхэ, саашадаа Х-ХI классуудта буряад литература
шудалхаар нарин бэлэдхэлтэй болохо юм.
Туд классуудай программа соо обзорноор үзэгдэхэ материалнууд- арадай аман
зохёол ба тэрэнэй жанрнууд, үльгэрнүүд ба үльгэршэд, мүнѳѳ үеын хэдэн уран
зохёолшодой зохёолнууд ороhон байна. Эндэ лекционно метод, хѳѳрэлдѳѳнүүдые
хэрэглэхэдэ таарамжатай.
VIII-IХ классуудай программын ёhоор буряад литература үзэжэ дүүргээд байхадаа,
hурагшад арадай аман зохёолой бии болоhон, хүгжэhэн, түрүүшын уран зохёолшодой
зохёолнууд тухай гүнзэгы мэдэсэтэй болоhон байха ёhотой.
Литературын теориин ойлгосонуудые hурагшад V-VII классуудта шудалжа
эхилээд, VIII-IХ классуудта үргэлжэлүүлнэ, хүгжѳѳнэ.

2. Һуралсалай тематическа түсэб

№
1
2-3

5-6
7-8
9-10

11-12
13-14
15-16
17
18-22

23
24-29

30-31
32-33

1-дэхи четверть
Сэдэб
Оролто хэшээл. Литература, тэрэнэй хγнэй сэдьхэлэй байдалда оруулдаг
γγргэ. Уран зохеол – γгын уран hайхан
ХYІІІ-ХІХ зуун жэлнγγдэй буряад арадай бэшэмэл зохёолнууд. «Тобчи
домуг» гэжэ бэшэмэл зохёол тухай. Буряад арад зониие гэгээрγγлхэ
ажаябуулга. Александр Игумнов болон бусад гэгээрγγлэгшэд тухай
ХХ ЗУУН ЖЭЛЭЙ 1-дэхи ХАХАДАЙ БУРЯАД УРАН ЗОХЁОЛ.
Уянгата болон уянгата-γргэлжэлhэн зохёол. Мγнхэ Сарьдаг (Будажаб
Цыденович Найдаков) «Саянам», «Саяандаа»
Д.Дашинимаевай зохёохы зам тухай. «Тоёон» гэжэ шγлэг тухай. «Мγнхэ
hарьдаг» шγлэг. Шγлэгγγэй ритм
Ц.Галсанов «Табан таанараа магтанам», «Хэнгэргэ»
ХХ ЗУУН ЖЭЛЭЙ 2-дохи ХАХАДАЙ БУРЯАД УРАН ЗОХЁОЛ
Д.Батожабай. «Багшашни хэн бэ?» (6 саг)
«Нэрээ хухаранхаар яhаа хухара», «Тγрγγшын γдэрнγγд
Д.Батожабай. «Багшашни хэн бэ?». «Хоёр атаман», «Жаргал гээшэ юун
гээшэб?»
«Багшашни хэн бэ?» гэжэ туужа тухай, туужын байгуулга, сюжет.
Зохёолой уран тодорхой зγйл
Хэлэлгэ хγгжɵɵлгэ. Д.Батажабайн «Багшашни хэн бэ» зохёолоор
бэшэмэл хγдэлмэри
Классhаа гадуур уншалга. М.Самбуев. «Минии таабай», «hайн даа,
Урбаан таабай» гэhэн шγлэгγγд
Н.Дамдинов. «Оɵрɵɵ урдатнай энэб…» гэhэн статья. «Декабристын
бэhэлиг» (5 саг). 1-дэхи бγлэг: «Ородой флодой тγγхэ бэшэгшэ»
Н.Дамдинов. «Декабристын бэhэлиг». 2-дохи бγлэг: «Сибириин нγхэн
хаалгануудар»
2-дохи четверть
Н.Дамдинов. «Декабристын бэhэлиг». 3-дахи бγлэг: «Сэлэнгэ мγрэнэй
эрьедэ»
Н.Дамдиновай «Декабристын бэhэлиг» гэhэн шγлэглэмэл драма тухай.
Шγлэглэмэл драма тухай. Шγлэглэмэл зγжэг зохёол
Хэлэлгэ хγгжɵɵлгэ. Н.Дамдиновай
«Декабристын бэhэлиг» гэhэн
зохёолоор бэшэмэл хγдэлмэри
Ц. Галанов. «Саран хγхы» (6 саг). 1,2-дохи бγлэгγγд
Ц. Галанов. «Саран хγхы» 3,4,5,6-дахи бγлэгγγд
Ц. Галанов. «Саран хγхы» 7,8,9,10-дахи бγлэгγγд
Ц. Галанов. «Саран хγхы» 11,12дохи бγлэгγγд
Ц. Галанов. «Саран хγхы» гэhэн туужа тухай. Арадай аман γгэ уран
зохёол соо
Хэлэлгэ хγгжɵɵлгэ. Ц. Галановай «Саран хγхы» гэhэн зохёолоор бэшэмэл
хγдэлмэри
Ч-Р.Намжилов. «Арбан табанай hарын толондо…» гэhэн статьятай
танилсалга. «Монголой дэбтэрhээ» («Монгол ороной морид хурдан»,
«Сагаан γнгэ hайхан», «Урилдаан дээрэ») абтаhан шγлэгγγдэй удха болон
уран арганууд
Классhаа гадуур уншалга. Шираб Нимбуев «Эхын юрɵɵл»

саг
1
2

2
2
2

2
2
2
1
1
1

1
2
1
1
1
1
1
2
2
2

35-41

42-43
44
45-46
47-51

52
53-60

3-дахи четверть
Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг» (7 саг). Уран зохёолшонтой нγхэсэжэ 1
ябаhандаа жаргалтайб» гэhэн статья. «Ута намарай сэсэг» (туужа). 1-дэхи
бγлэг
Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг». 2,3-дахи бγлэгγγд
1
Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг». 4,5-дахи бγлэгγγд
1
Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг». 6-дахи бγлэг

Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг». 7-дохи бγлэг
Ц-Д.Хамаев. «Ута намарай сэсэг». Бухаади γбгэнэй дγрэ. Хγн ба
байгаали. Туужын уянгата γндэhэн
Ц-Д.Хамаевай «Ута намарай сэсэг» гэhэн туужын байгуулга, сюжет
Хэлэлгэ хγгжɵɵлгэ. Ц-Д.Хамаевай «Ута намарай сэсэг» гэhэн зохёолоор
бэшэмэл хγдэлмэри
Классhаа гадуур уншалга. Б.Ябжанов «Эхэ шоно»
Д-Д.Мункоев. «Эхэ тухай дуун». Уянгата-γргэлжэhэн зохёол
М.Осодоев. «Ууган хγбγγн». М.Осодоев тухай. «Ууган хγбγγн» туужа.
«Эдирхэн наhан» гэhэн бγлэг (5 саг)
«Ууган хγбγγн»: «Бγхэ барилдаан», «Уулзалга» гэhэн бγлэгγγд
«Ууган хγбγγн»: «Тγрэл нютагhаа холо», «Баатарай нэрые мγнхэлhэн
бэшэгγγд»
«Ууган хγбγγн»: «Баатарай нэрые мγнхэлhэн бэшэгγγд» гэhэн бγлэг
«Ууган хγбγγн». Тобшолол. Владимир Бильдушкиновай дγрэ. Баримтата
туужа
Хэлэлгэ хγгжɵɵлгэ. «Ууган хγбγγн» зохёолоор бэшэмэл хγдэлмэри
Б.Шойдоков. «Дайсанай ара талада» (8 саг). Уран зохёолшын намтар ба
зохёохы зам. «Дайсанай ара талада» романай 1-дэхи бγлэгэй 1-дэхи хэhэг
«Дайсанай ара талада»: 1-дэхи бγлэгэй 1-дэхи хэhэг
«Дайсанай ара талада»: 1-дэхи бγлэгэй 2-дохи, 3-дахи бγлэгγγд
«Дайсанай ара талада»: 2-дохи бγлэгэй 1-дэхи хэhэг, 3-дахи бγлэгэй 1дэхи хэhэг

1
1
1
2
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

3. Программын байгуулга ба удха
Оршол.(1 час)
Уншагша ба уран зохёолой ажамидарал. Ондоо үе сагай хүнүүдэй уран зохёол уншалга ба
ойлгожо абалга. Литература, тэрэнэй хγнэй сэдьхэлэй байдалда оруулдаг γγргэ. Уран
зохеол – γгын уран hайхан
ХYІІІ-ХІХ зуун жэлнγγдэй буряад арадай бэшэмэл зохёолнууд (2 саг) «Тобчи домуг»
гэжэ бэшэмэл зохёол тухай. Буряад арад зониие гэгээрγγлхэ ажаябуулга. Александр
Игумнов болон бусад гэгээрγγлэгшэд тухай.
ХХ зуун жэлэй 1-дэхи хахадай буряад уран зохёол (4 саг). Уянгата болон уянгатаγргэлжэлhэн зохёол. Мγнхэ Сарьдаг (Будажаб Цыденович Найдаков) «Саянам»,
«Саяандаа». Л.Тапхаевай оршуулга. Байгаалияа хамгаалха, тэрээндэ нарин нягтаар
хандаха гэhэн мүнөө үе сагай гол шухала асуудалнуудай нэгые аяар XX зуун жэлэй 20-д
онуудта хараалhаниинь. Шэнэ шанартай лирическэ геройн бии болон хүгжэлгэ.
Д.Дашинимаевай зохёохы зам тухай. «Тоёон» гэжэ шγлэг тухай. «Мγнхэ hарьдаг» шγлэг.
Шγлэгγγэй ритм. Ц.Галсанов «Табан таанараа магтанам», «Хэнгэргэ».
ХХ зуун жэлэй 2-дохи хахадай буряад уран зохёол. Д.Батожабай. «Багшашни хэн бэ?»
(6 саг)
Уянгата ба уянгата-үргэлжэлhэн зохёол (2 час)
Лиро-эпическэ поэзи тухай ойлгосо, тэдэнэй янзанууд, зохёон байгуулгань, онсо
шэнжэнүүдтэйнь танилсуулга.
Мүнхэ Сарьдаг (Будажап Цыренович Найдаков) «Саяандаа» (2 час)
Л.Тапхаевай оршуулга. Байгаалияа хамгаалха, тэрээндэ нарин нягтаар

хандаха гэhэн

мүнөө үе сагай гол шухала асуудалнуудай нэгые аяар XX зуун жэлэй 20-д онуудта
хараалhаниинь. Шэнэ шанартай лирическэ геройн бии болон хүгжэлгэ.
Цэдэн Галсанович Галсанов «Буряадни, Буряадни, түрэлхи Буряадни», «Табан
таанараа магтанаб», «Хэнгэргэ» (2 час)
Пейзаж ба тэрэнэй үүргэ.
Творческо практикум (1час)
Литературна хүгжэлтые үенүүдтэ хубаалга.
Эпическэ прозо. (1 час)
Цыденжап Дондупович Дондубон «Брынзын санха» (5 час)
Хэдэн сюжетнэ hалбаринуудтай үргэн дэлисэтэй эпическэ зохёол буряад литературада
зохёолгын түрүүшын туршалга. Реалистичекэ методэй бүхэжэлгэ, роман зохёохо ухаан

бодолой эдэбхитэйгээр хүгжэжэ байhаниие гэршэлэлгэ. Буряад литературада романай бии
бон хүгжэхэ үеын эхилэлгэ. «Брынзын санха» гэhэн туужа соо хүниие шэнэ хараагаар
хаража, реалистическэ ёhоор зураглалга. Туужын гол зурилдөөн ба тэрэниие эрлдэб янз
аар тайлбарилга.
Х.Х.Х. Зурагаар хүдэлмэри. (1 саг)
Творческо мастерской (1 саг) (Багшын үзэмжөөр)
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл» (5 час)
Темэ, мотив, сюжет, жанр
Творческо практикум (1 час)
«Мүнхэ» теменүүд ба образууд
Шог зүжэглэмэл зохеол (1 час)
Б.Эрдынеевэй уран hайханай юртэмсэ «Хазаар хара hахал» (3 час)
Арадай дундаhаа гараhайн геройе шэнэ ёhоор тайлбарилга. Арад зоной сэсэн мэргэн
ухаан. Аман зохёолой поэтикэ хэрэглэлгэ.
Творческо практикум (1 час)
Автор, образ, уншагша гурбанай хоорондохи холбоон.
2-дохи хуби
Литературна хараа шэглэл ба үе саг. (1 час)
Классицизм, сентиментализм, романтизм, реализм, тэдэнэй илгаа юа бии болон
хүгжэлтынь үе саг.Реализмын бии бололго. Реализм мүнөө үе сагай литературын гол
метод. Метод ба литературна хараа шэглэл хоёрой хоорондохи илгаа. Реалистическэ
метод баримталан уран зохёолгын принципүүд.
Творческо практикум (2 час)
Литературоведческэ шэнжэлэлгэ.
XX зуун жэлэй 2-дохи хахадай буряад литературын хүгжэлтын алтан үе (2 час)
Литературын гол шухала род болон жанрнуудай түргэнөөр хүгжэлгэ. Шалтагааниинь.
Yндэhэниинь.
Буряад

литературада

романай

би

бололго.

Ж.Тумуновай,

Х.Намсараевай,

Цыдендамбаевай романууд. Буряад романуудай бии болон хүгжэлгын уран hайханай
үндэhэ баримтанууд ба ёhо заншалнууд. Роман-диалоги, роман-трилогинуудай бии
бололго. Хоёр-гурбан романуудhаа бүридэhэн үргэн дэлисэтэй эпическэ зохёолнуудай бии
бололгын ушар шалтагаан, үндэhэн, ёhо заншал. Прохын бэшэ жанрнуудай хүгжэлтэ.
Поэзиин онсо шэнжэ. Шэнэ жанрнуудай бии бололго. Зохёолгын арга боломжонуудай,
зохёохы мэргэжэл шадабариин, оньhон аргын дээшэлэлгэ.

Буряад

драматургида

болоhон

гүнзэгы удхатай хубилалтанууд. Драматургическа

зохёолнуудые зохёохо түхэл маягай улам hайжаруулга.
Yхибүүдэй литературын хүгжэлгэ.
М.Самбуев «Минии таабай», «Һайн даа, Урбаан таабай» (3 час)
Шүлэгүүдэй цикл тухай ойлгосо. Буряад хүбүүнэй философско удхатай образ. Гүнзэгы
философско удхатай, үргэн дэлисэтэй уянгата образуудые зохёохо шэнэ ёhо гуримай бии
болон бүхэжэлгэ.
Даша-Дабаа Мункоев «Эхэ тухай дуун» (2 час)
Уянгата прозын хүгжэлтэ
Б.Ябжанов «Эхэ шоно» (4 час)
Хүн ба байгаали. Туужын уянгата үндэhэниинь.
Творческо практикум. (1 час)
Уянгата прозын хараа шэглэл. Багшын үзэмжөөр.
Ц.Галанов «Саран хүхы» (4 час)
Уран зохёол бэшэхэдээ, домогууд, оньhон үгэнүүд, таабаринууд гэхэ мэтэ аман
зохёолнуудые хэрэглэлгэ – уран зохёолой нэгэ ёhо гурим, заншал.
Д.Батожабай «Багшашни хэн бэ?» (4 час.)
Туужа гэжэ юун бэ гэhэн ойлгосо үгэхэ. Д.-Р.Батожабайн творчество тухай мэдэсэ
үргэдхэхэ. «Нэрээ хухаранхаар, яhаа хухара» гэhэн оньhон үгын удха зохёолой удхаар
тайлбарилха. Бэшэмэл хүдэлмэри.
Творческо практикум (1 час)
Уран зохёол бэшэлгэдэ аман зохёолнуудые, арадай хатар наадануудые хэрэглэлгэ.
XX зуун жэл. Хубисхалай ба дайнай үе (1 час)
Цыденжап Дондупович Дондубон «Шуhата хюдалга» (3 час)
Ч.Цыдендамбаев «Илахаяа ошохомнай», «Гвардеец» (2 час)
Ш.Нимбуев «Эхын юрөөл» (2 час)
Лирическэ геройн образ, тэрэнэй гуниглалга эдэ поэдүүдэй зохёолнууд соо зураглан
харуулалга.
Творческо практикум (1 час)
Поэтическэ семинар
Творческо мастерской (1 час)
Арадай аман зохёолой поэтикэ, үльгэрэй шүлэглэлэй ёhо гурим хэрэглэлгэ.
Ж.Тумунов «Халуун зүрхэн» (3 час)
Дайн хүнэй ба арад зоной ажабайдалда. Хүн онсо байдалда.

Уншагшадай конференци. Жэл соо үзэhэнөө бүридхэл (1 час)

№

1
2
3
4

8
9

Литератуураар
зэхэ материал
Оршол.
XX зуун жэлэй 1-дэхи хахадай буряад
литература.
Уянгата
ба
уянгата-үргэлжэлhэн
зохёол
Мүнхэ Сарьдаг «Саяандаа»
Л.Тапхаевай
оршуулга.
Байгаалияа
хамгаалха, тэрээндэ нарин нягтаар
хандаха гэhэн мүнөө үе сагай гол шухала
асуудалнуудай нэгые аяар XX зуун
жэлэй 20-д онуудта хараалhаниинь.
Мүнхэ
Сарьдаг
«Саяандаа».Шэнэ
шанартай лирическэ геройн бии болон
хүгжэлгэ.

Разделээр
үгтэhэн
саг
2

9 класс
Буряад литература I четверть
Темээр
Болзор
ИКТ хэрэглэлгэ
Һурагшадай бэеэ дааhан
үгтэhэн
хүдэлмэри
саг
1
1
XX зуун жэлэй 1-дэхи хахадай Конспект
буряад литература тухай презентаци
1
Уянгата ба уянгата-үргэлжэлhэн Түүхын баримтанууд
зохёолой онсо илгаа (граф.схемэ
1
электрон ном
Түүхын баримтанууд

Мүнхэ Сарьдагай фото, байгаалиин Уран
уншалг,
зураг
уншалга

5 басагадай фото

Байгаали, электрон ном

Ц.Галсанов «Буряадни, Буряадни,
түрэлхи Буряадни», «Табан таанараа
магтанаб».
Ц.Галсанов «Хэнгэргэ»
Пейзаж ба тэрэнэй үүргэ
Творческо практикум
М.Е.Шестаковойвагай «На первенство»,
Ч Шенхоровой «Лошади в степи»
зохёолго бэшэлгэ
Yргэлжэлhэн зохёол (Эпическэ прозо)

Ц.Дон «Брынзын санха» тужа тухай,
туужын байгуулга

Электрон ном

сээжэ

«Хэнгэргэ», «Саяандаа»
шүлэгүүдэй гол дүрэнүүд
Номой 22-дохи хуудаhан

А.Лыгденов
«Морин
хуур»,
«Самсаалтай
сэргэ» уншаха, hанмжаяа
бэшэхэ.
27 нюур

Ц.Дон «Брынзын санха» тужа соо хүниие
шэнэ хараагаар хаража. Реалистическэ
ёhоор зураглалга.1-2 бүлэгүүд

13.

Ц.Дон «Брынзын санха». Реалистическэ
методэй бүхэжэлгэ, роман зохёохо ухаан
юодолой
эдэбхитэйгээр
хүгжэжэ
байhаниие гэршэлэлгэ.
Ц.Дон «Брынзын санха» 4-6 бүлэгүүд

Ц.Дон «Брынзын санха» 7-8 бүлэгүүд
Ц.Дон «Брынзын санха». Туужын гол
зүрилдөөн ба тэрэниие элдэб янзаар
тайлбарилга. 9-10 бүлэгүүд
Х.Х.Х. Зурагаар хүдэлмэри.

1
1

Творческо мастерской
Багшын үзэмжөөр

14
15
16

Түүхын
баримтанууд,
геройнуудай абари зан,
ажалдаа
хандаса
зураглалга.
Гомбын
дүрэ,
ангин
дайсад тухай
Электрон
тааруулга

номоор

зурагуудые Уншалга,
геройнуудай
характеристикэ бэшэлгэ
Когнитивнэ карта
Когнитивнэ карта

С.Ринчиновэй «Лето в бамовском Ц.Доной
«Брынзын
совхозе «Улюнханский» 89 нюур
санха» туужын удхаар
зохёолго бэшэхэ

Литератуураар
зэхэ материал

Ц.Жимбиевэй намтар, «Гал могой жэл» роман
тухай.
Темэ, мотив, сюжет, жанр.
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл»
«Yдэртөө», «Һүниндөө»
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл»
«Yдэртөө», «Yдэртөө»
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл»
«Yдэртөө»
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл»

6.
7.

Ц.Жимбиев «Гал могой жэл» «Һүниндөө»
Ц.Жимбиев «Гал могой жэл»

Творческо практикум
«Мүнхэ» теменүүд ба образууд

9
10

Шог зүжэглэмэл зохеол
Б.Эрдынеевэй уран hайханай юртэмсэ «Хазаар
хара hахал»
1 үзэгдэл
«Хазаар хара hахал»
Арадай дундаhаа гараhан геройе шэнэ ёhоор
тайлбарилга. 2-дохи, 3-дахи үзэгдэлнүүд
«Хазаар хара hахал»
Арад
зоной
сэсэн
мэргэн
ухаан.
2-дохи үйлэ.4-дэхи үзэгдэл
«Хазаар хара hахал»
Аман зохёолой поэтикэ хэрэглэлгэ.
Творческо практикум
Автор, образ, уншагша гурбанай хоорондохи
холбоон.

1
4

1
1

2.
3.
4.

13
14

Разделээр
үгтэhэн
саг
7

Буряад литература 2 четверть
Темээр
Болзор
ИКТ хэрэглэлгэ
үгтэhэн
саг
1

№

Һурагшадай бэеэ дааhан хүдэлмэри
Конспект

Электрон ном
«Уран үгын абдарhаа»

Когнитивнэ карта,
Түсэб табиха
Дайнай сэмүүн саг – элидхэл бэшэхэ

Электрон номоор дайн тухай
зурагуудые шэлэлгэ

Обоо тахилга тухай буулгажа бэшэхэ

1
1
1
1
1

Электрон ном - фото

электрон
электрон

үгэ,

Зурагаар хүдэлмэри «Дайн тухай сэдэб
буряадай уран зохёолшодой болон уран
зураашадай бүтээлнүүд соо» - бодомжолго163
нюур
Тус зохёолой арганууд тухай
Автор тухай тобшоор конспект бэшэлгэ

Шог ёгто зохёол гэжэ баримтануудые ололго

Ролёор уншалга

1
1

Морин тухай –
номоор
Хүн ба дайн номоор

Романай байгуулга, авторай уянгата
литературна теори
Асуудалнуудта харюусалга
Романай удхаар зохёолго бэшэлгэ

Электрон ном

«Мүнөө үеын драматурги» - мэдээсэл бэлдэлгэ

№

Литератуураар
зэхэ материал

1
2

Литературна хараа шэглэл ба үе саг
Творческо практикум
Литературоведческэ шэнжэлгэ
XX зуун жэлэй 2-дохи хахадай буряад 2
литературын хүгжэлтын алтан үе
Литературын гол шухала род болон
жанрнуудай
түргэнөөр
хүгжэлгэ.Шалтагааниинь.Yндэhэниинь
Буряад
литературада романай бии
бололго.Поэзиин онсо шэнжэ.Буряад
драматургида болоhон гүнзэгы удхатай
хубилалтанууд.Yхибүүдэй литературын
хүгжэлтэ.
М.Самбуев «Минии таабай»
3
Шүлэгүүдэй цикл тухай ойлгосо

Разделээр
үгтэhэн
саг
1

М.Самбуев «Һайн даа, Урбаан таабай»
Буряад хүбүүнэй философско удхата
образ
М.Самбуев «Минии таабай»
«Һайн даа, Урбаан таабай»
Гүнзэгы философско удхатай, үргэн
дэлисэтэй уянгата образуудые зохёохо
шэнэ ёhо гуримай бии болон бүхэжэлгэ.
Уран уншалга. Сээжэ уншалга.

Д-Д Мункоев «Эхэ тухай дуун»

9 – дэхи класс
Буряад литература 3 четверть
Темээр
Болзор
ИКТ хэрэглэлгэ
үгтэhэн
саг
1
1
Электрон ном

Классицизм, романизм, реализм тухай
Номоор хүдэлмэри

Литературна викторинын асуудалнуудые
бэлдэхэ.

Ямар сэдэбүүдтэ анхаралаа хандагдааб?

Һурагшадайбэеэ дааhан хүдэлмэри

Электрон
ном Конспект
хэрэглэлгэ
Зохёохы замтайнь
интернет сооhоо
танилсалга
Уран уншалга
Ч
Шенхоровой Сээжэ уншалга
«Забытая
мелодия»
зурагаар зохёолго
бэшэлгэ
Шүлэг ба үргэлжэлhэн зохёолой онсо
шэнжэнүүд

1
1

Буряад

уран

зохёолой
соносохо номой
hан,3-дугаар диск
10
11

12
13

Д-Д Мункоев «Эхэ тухай дуун»
Уянгата прозын хүгжэлтэ
Б.Ябжанов «Эхэ шоно»
Хүн ба байгаали. Туужын
үндэhэниинь.
Б.Ябжанов «Эхэ шоно»
Зэрлиг шонын абари зан
Б.Ябжанов «Эхэ шоно»
Эхэ шонын дүрэ

1
1

1
Творческо практикум
Уянгата прозын хараа шэглэл
Багшын үзэмжөөр
Цэрэн Галановай намтар «Саран хүхы» 6
туужа тухай
Цэрэн Галанов «Саран хүхы»
Һара тухай домог.

Цэрэн Галанов «Саран хүхы»
Уран зохёол бэшэхэдээ, домогууд, оньhон
үгэнүүд,
таабаринууд
г.м.
аман
зохёолнуудые хэрэглэлгэ – уран зохёолой
нэгэ ёhо гурим, заншал
Цэрэн Галанов «Саран хүхы»
4-6 бүлэгүүд. Четвертиин дүн.

Конспект

Б.Ябжанов «Эхэ шоно»
Б.Ябжанов «Эхэ шоно»

Электрон ном

уянгата

14
15

Асуудалнуудта харюусаха.

Интернет сооhоо Асуудалнуудта харюусаха.39-дэхи нюур
шоно
тухай
материал олохо
Асуудалнуудта харюусаха.
Ч.Айтматовай «Плаха» гэжэ зохёолоор
дискусси

Презентаци

Электрон ном
Ураар уншалга
А Сахаровскаягай
«Девушки
с
ведрами» зураг
Литературна викторинын асуудалнуудые
зохёолго

Электрон ном

Конспект

Асуудалнуудта харюусаха.

№

Литератуураар
зэхэ материал

Цэрэн Галанов «Саран хүхы»
9-11 бүлэгүүд.
Х.Х.Х. Цэрэн Галанов «Саран хүхы»
зохёол соо арадай аман зохёол хэрэглэлгэ,
тэрэнэй үүргэ

9 – дэхи класс
Буряад литература 4 четверть
Разделээр
Темээр
Болзор ИКТ хэрэглэлгэ
үгтэhэн
үгтэhэн
саг
саг
1

Һурагшадайбэеэ дааhан хүдэлмэри
Зохёолгодо бэлэдхэл

зохёолго бэшэлгэ

Д.Батожабай
намтар,
творческо
зам. 4
«Багшашни хэн бэ?». «Нэрээ хухаранхаар,
яhаа хухара»
«Түрүүшын үдэрнүүд»
«Υнгэрhэн сагай нюуса»

Реферат бэшэлгэ

1
1

Тестовэ асуудалнуудые зохёолго
Уншаха

Найруулга бэшэлгэ «Жаргал гээшэ юун
гээшэб?»
Бэшэмэл хүдэлмэри

«Жаргал гээшэ юун гээшэб?» Сочиненидэ
бэлэдхэл
1
Творческо практикум
Уран зохёол бэшэлгэдэ аман зохёолнуудые,
арадай хатар наадануудые хэрэглэлгэ
XX зуун жэл. Хубисхалай ба дайнай үе
4
Ц.Дондубоной намтар «Шуhата хюдалга»

Ц.Дон «Шуhата хюдалга»

11
12

Ц.Дон «Шуhата хюдалга»
Ч.Цыдендамбаевай
намтар.

1
1

4
5
6
7

«Илахаяа 2

Электрон
ном,интернет

Гол жанрнууд
Электрон ном, Конспект
уран зохёолшод
Дайн
тухай Тестовэ асуудалнуудые зохёолго
материал
суглуулха
–
номой hан
Түрэл ороной түүхын ушар тухай
хөөрөө бэлдэхэ
Удхаарнь хөөрэлдөөн
Электрон ном, Хронологическа таблица

13
10

ошохомнай»
Ч.Цыдендамбаев «Гвардеец»
Ш.Нимбуевай намтар. «Эхын юрөөл»

уран зохёолшод
2

1
1

Ш.Нимбуев «Эхын юрөөл»
Лирическэ геройн образ, тэрэнэй гуниглалга
зураглан харуулалга
1
Творческо практикум
Поэтическэ семинар

Ж.Тумуновай намтар. «Халуун зүрхэн»

Ж.Тумунов «Халуун зүрхэн»
«Веда», «Лейтенант Саханаев»
Дайн хүнэй ба арад зоной ажабайдалда.
Ж.Тумунов
«Халуун
зүрхэн»
гэжэ
зохёолоор зохёолго бэшэлгэ
«Хүн онсо байдалда»
Уншагшадай конференци.
1
Жэл соо үзэhэнөө бүридхэл

Уран уншалга
Электрон ном, Конспект
уран зохёолшод
Асуудалнуудта харюусаха.
Г.Москалевой
195 нюур
«На Восток»
хөөрэлдөөн
зураг
Электрон ном, Хронологическа таблица
уран зохёолшод
Электрон ном, Хөөрэлдөөн
презентаци
Уран уншалга
Зохёолго бэшэлгэ
Электрон ном, Хөөрэлдөөн, уншалгын дадал шалгалга,
презентаци
дүн гаргалга

5. Һурагшадай мэдэсэ шадабариин гол эрилтэнүүд
I
Һурагшад иимэ юумэ мэдэхэ ёһотой:
— уран зохёолой текст; темэ, үзэл бодол, уран дүрэ (уран һайханай образ), үзэгдэһэн
зохёолой геройнуудые, сюжет;
— байгуулгын (композициин) шухала онсо янзануудые, хэлэнэй зураглан
тодорхойлхо арга хэрэгсэлнүүдые.
һурагшадиимэнүүдюумэшадахазэргэтэй:
— үзэгдэжэбайһанзохёолнуудайбайгуулгын (композициин)
зүйлнүүдыеилгажабатэдэнэйүүргэтодорхойлжо;
— зохёолойгеройнуудайөөрөөрынбабултанданьхабаатайшэнжэнүүдыетодорхойлон,
характеристикэүгэжэ,
тэдэндэавторайямараархандажабайһыеэлирүүлхэзорилготойгооргеройнуудыезэргэсүүлжэ;
— эпическэ, лирическэ, драматическазохёолнуудыеилгаруулжа;
II
— уранзохёолнуудайтекстлирическэ, эпическэ,
драматическажанрайбайһаарньтэдэнииехараадааабажа, тодоор, уранааруншажа;
— үзэжэбайһанзохёолойгеройнуудтухай,
тэдээндэавторайямараархандажабайһыехараадааабан, һурагшабүхэнэй,
бүхыһурагшадайзэргэсүүлһзнамангү, алибэшэмэлөөрынбодомжолготойсочинени
(сочинени-бодомжо) зохёожо;
— уранзохёолойгеройнуудтахарактеристикэүгэхэорёотүсэбтабижа;
— бэеэдаагаадуншаһанлитературназохёолоор,
зохёолойгеройнуудтаөөрөөямараархандажабайһанаахарууланамангү,
алибэшэмэлһанамжаүгэжэ;
Һурагшадтазорюулжахэблэгдэһэннаучно-популярнаномойтайлбариүгэдэгоньһо,
мүнлитературнанэрэтомьёотойтолихэрэглэжэшадахаёhотой.
ҺУРАЛСАЛАЙ БУСАД ПРЕДМЕДҮҮДТЭЙ ХОЛБООН

Буряад, ород, англи хэлэнүүд. Эдэ хэшээлнүүдтэ һурагшадай хэлэжэ, хөөрэжэ,
уншажа, найруулга ба зохёолго бэшэжэ шадаха дүршэлынь үргэдхэлгэ. Зохёолго бэшэлгэ.
Хэрэгтэй материал суглуулалгаар, шэлэн абалгаар гуримтай болголго, орёо түсэб
табюулга; эпическэ зохёолой тусхай хэһэгэй текстын удхаар тобшо, түүбэри удхатай
найруулга бэшэлгэ үргэлжэлүүлэлгэ, хүнэй хэһэн хэрэг, ажал, үйлэ тушаа зохёолго

бэшэлгэ, байгаалиин үзэгдэл тухай, гэр байра соохи оршон тойрониие зураглан зохёолго
бэшүүлэлгэ.

6. Һуралсалай методическа хангалга
1. «Буряад литература» Балданов С. Ж., Жамьянэ Х.М., Улаан- Yдэ, Буряадай
номой хэблэл, 1989 он;
2. Буряад hургуулиин программанууд. «Буряад литература» 5-11 классууд. УлаанYдэ, 2008 он;
3. Буряад хэлэн болон литератураар дунда hургуулиин hуралсалай заршам. УлаанYдэ, 2004 он;
4. Цыренова Ц.Б. «Булагай эхин»: Үхибүүдэй хрестомати. 2-дохи хэблэл. УлаанYдэ, 2008 он;
5. Буряад хэлээр, уншалгаар, буряад литератураар hурагшадай мэдэсэ, шадабари,
дадал сэгнэхэ эрилтэ. Улаан-Yдэ, 2007 он.
6. С. Г. Осорова «Мүнөөүеын буряад уран зохёол»., Улаан-Yдэ, «Бэлиг», 2011 он.
7. «Буряадай уран зохёолшодой 1941-1945 онуудай Эсэгэ ороноо хамгаалгын
агууехэ дайн тухай зохёолнуудай антологи», Улаан-Yдэ, 2007 он., «Нова
Принт».
8. «Байгал» Уран зохёолой болон ниитэ улас түрын сэтгүүл.
9. «Буряад литература» ХХ зуун жэлэй нэгэдэхи хахад. Улаан-Yдэ, Буряадай гүрэнэй

1.
2.
3.
4.
5.

университедэй хэблэл, 2009 он.,
Шэнэ онол арга:
Компьютер
Проектор
Интерактивна самбар
«Буряад хэлээр сахим һураха ном»
Буряад уран зохёолой соносохо номой һан (аудиобиблиотека)
Шалгаха хэрэгсэл :
 Шалгалтын асуудалнууд ба даабаринууд;
 М-тест
 Электрон номой тестнүүд
Интернет онол арга:
 http://www.edu.ru – Федеральный портал «Российское образование».
 http://www.edu03.ru/-Министерство образования и науки РБ
 http://www.buryadxelen.org
 http://www.nomoihan.org
 http://www.ict/edu. ru/ - Портал «Информационно-коммуникационные
технологии в образовании».





http://www.Kpmo.iv-edu.ru/ – Сайт регионального комплексного проекта
модернизации образования.
http://fcior.edu.ru/ - Федеральный центр информационно-образовательных
ресурсов.
http://www.rikuo.ru/ – Сайт республиканского института кадров управления
и образования.

7.Хабсаргалта
Жэл соо үзэһэнөө дабталга.
1. «Түрүү зэргын жагсаалай гол болон ябаһан уран зохёолшо» гэжэ Ц-А. Дугарнимаев хэн
тухай хэлэнэб? 1. Хоца Намсараев
2. Намжил Балдано
3. Д-Р. Батожабай
2. Буряад уран зохёолшод сооһоо хэн холо ниидэдэг авиацида алба хэһэн бэ?
1. Бато Базарон
2. Жамсо Тумунов
3. Д-Р. Батожабай
3. Д-Р. Батожабайн ямар зохёолоор кинокомеди табигдаһан бэ?
1. «Багшашни хэн бэ?»
2. «Адуушанай дуун»
3.«Алтан бэһэлиг»
4. «Төөригдэһэн хуби заяан» гэжэ роман трилогиин гол герой хэн бэ?
1. Аламжа
2. Түмэн Жаргалов
3. Морхой
5. «Нэрээ хухаранхаар, яһаа хухара», «Үнгэрһэн сагай нюуса», «Жаргал гээшэ юун
гээшэб» г. м. бүлэгүүд ямар зохёолһооб? Авторынь хэн бэ?
1. Ц. Галанов «Саран хүхы»
2. Д-Р. Батожабай «Багшашни хэн бэ?»
3. А. Ангархаев «Мүнхэ ногоон хасуури»
6. «Үндэгэн тахяагаа һургаагүй юм». Энэ хэнэй хэлэһэн үгэнүүд бэ?
1. Ханда хүгшэнэй
2. Гордей үбгэнэй
3. Иван Петровичай
7. Чулуун-Батын багша хэн бэ?
1. Сага үбгэн
2. Гордей бгэн
3. Иван Петрович
8. Ямар зохёол соо геройнуудайнь абари зан автор гансата харуулаад орхидоггүй,
тэдэнэйнгээ абари зан, байра байдал, ажал хүдэлмэрииень саанаһаа геройнуудайнгаа
хоорондохи харилсаан, хөөрэлдөөн, тэмсэл, ажал, һанал бодолоорнь харуулдаг бэ?
1. Рассказ
2. Драма
3. Туужа-повесть
9. Буряад литературын эгээл түрүүшын роман ямар бэ?
1. Х. Намсараев «Үүрэй толон»
2. Ж. Тумунов « Нойрһоо һэриһэн тала»
3. Ж. Балданжабон «Сэнхир хаданууд»
10. Эдэ уран зохёолшод сооһоо хэниинь фашист Германиие бута сохилсожо, Эсэгэ ороноо
хамгаалгын дайнай I ба II шатын орденуудаар шагнагдаһан бэ?

1. Д-Р. Батожабай
2. Ж. Тумунов
3. Н. Дамдинов
11. Эдэ уран зохёолшод сооһоо хэниинь мэдээжэ киноартист байһан бэ?
1. Ц. Шагжин
2. Ц. Галанов
3. Ц-Б. Бадмаев
12. Буряад эхэнэрэй, басаганай баяр баясхалангые, зол жаргалые, уйдхар гашуудалые,
гуниг, инаг дурые, сэдьхэл зүрхэнэйнь нюуса бодолнуудые, хүсэл эрмэлзэлые уран гоёор,
уран һайханаар, эли тодоор харуулһан шүлэгшэн. Энэ хэн бэ?
1. Ч-Р. Намжилов
2. Ц-Б. Бадмаев
3. Ц-Д. Дондокова
13. Дуралмаа, Найдалмаа, Этигэлмаа, Агафья. Ямар зохёолой геройнууд бэ?
1. Ц-Д. Дондокова «Шулуунууд дуулана»
2. Н. Дамдинов «Декабристын бэһэлиг»
3. Д. Эрдынеев «Ехэ уг»
14. Ц-Д. Дондокова хэды ондо, хаана түрөөб?
1. 1907 ондо, Оронгодо
2. 1911 ондо, Хоридо
3. 1818 ондо, Тарбагатайда
15. Ород уран зохёолшо А Твардовский хэн тухай иигэжэ хэлэнэб? «Зоригтойгоор,
далайса ехэтэйгээр бэшэнэ…».
1. Ч-Р. Намжилов
2. Г. Чимитов
3. Н. Дамдинов
16. Н. Дамдиновай «Декабристын бэһэлиг» ямар жанрай зохёол болоноб?
1. Поэмэ
2. Шүлэглэмэл драма
3. Туужа
17. Ц. Галановай «Саран хүхы» гэжэ повестиин гол герой хэн бэ?
1. Долгор
2. Дарима
3. Дулма
18. «Байгаали- манай түрэһэн гэр» гэһэн темэ ямар зохёолой гол темэ болоноб?
1. «Саран хүхы»
2. « Шулуунууд дуулана»
3. «Ууган хүбүүн»
19. Итали тухай шүлэгүүдэй циклэй автор хэн бэ?
1. М. Самбуев
2. Ц-Б. Бадмаев
3. Н. Дамдинов
20. Хэн өөр тухайгаа иигэжэ бэшэнэб?
1. Ц. Номтоев
«Арбаад номтойб, 2. А. Ангархаев
Агадаа хонидтойб. 3. Ц-Б. Бадмаев
Амиды классигби.
Аарса халаадагби…»
21. Драма, комеди, трагеди ямар һалбариин зохёолнууд болоноб?
1. Драма
2. Прозо
3. Поэзи

22. М. Осодоевой «Ууган хүбүүн» гэһэн повестиин гол герой Владимир Бильдушкинов
хаана баатаршалга гарганаб?
1. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда
2. Даманска арал дээрэ хилын харуулда
3. Ниитын баялиг аршалжа, түрэл нютагтаа байтараа.

Ардан Ангархаев
МҮНХЭ НОГООН ХАСУУРИ
9 класс
1.

Хүндэ юун бииб?
(Һэшхэл)

Ломбын хүбүүн, басаган.
(Ханда, Цезарь)

Тосхоной хажуугаар хасуури соогуур урдадаг уһан.
(Хараһан)

Ломбындо найр нааданай үедэ ерэжэ, шууяа татаһан хүн.
(Бадмааха)

Шаралдай, Ломбо, Аюуша гурбанай эсэгэнэрэй үбэлжэдэг газар.
(Үнсэгтэ)

Доктор Аюушын хөөрөөнһоо тэрээнэй уг гарбал соо монгол хаанай юун байһан бололтойб?
(Түшэмэл)

Романай үйлын болоһон нютаг.
(Хасуурита)

Хэнэй тугалтай гунжан үгы болошооб?
(Доктор Аюушын)

Үгы болоһон дүнэн сарай эзэн.
(Ломбо)

10.

Хэн Шаралдайе сэдьхэлэй үбшэндэ нэрбэгдээ гэнэб?
(Доктор Аюушын)

11.

Дэбшэн залуудаа хэнтэй инагладаг байгааб?
(Мэдэгмаатай)

12.

Хэн Шаралдайе гахайн гэр галдажархи гэжэ хэлэһэн байгааб?
(Ломбо)

13.

Милициин майор.
(Маглаев)

14.

Колхозой һаалишад ямар газарта байрланаб?

(Үнсэгтэ)
15.

Шаралдайн эсэгэеэ һажааһан ехэ хүбүүн.
(Бадмааха)

16.

Бадмаахын һамган.
(Дулма)

17.

Дэбшэндэ дурлаһан эхэнэрнүүд.
(Мэдэгмаа, Ханда)

18.

Шаралдай Аюуша хоёр һүүлэй үедэ юун тухай хөөрэлдэнэб?
(Уг гарбал)

19.

Хэд гурбанай эсэгэнэр Хасууритада адлихан шадалтай зон байгааб?
(Ломбо, Шарандай, Аюуша)

20.

Ломбын эсэгэтэй хамжаһан булай томо наймаашан.
(Швидель)

21.

Буряад хүн хэды үе уг гарбалаа мэдэхэ ёһотойб?
(7 үе)

Хэн хаанахиб?
Д. Р. Батожабай – Хэжэнгын Ушхайта
Ц. Б. Бадмаев – Хурамхаанай Угнаасай
Н. Дамдинов – Түнхэнэй Хэрэн
М. Самбуев – Түнхэнэй Таблангууд
М. Осодоев – Агын Догой
Ц. Галанов – Агын Саган Шулуутай
А. Ангархаев- Эрхүүгэй Үлеэн
Л. Тапхаев – Захааминай Санага
2. Хэд уран зохёолшод Горькиин нэрэмжэтэ литературна институдта һураһан бэ?
3. Мүнөө жэлдэ үзэһэн туужануудые нэрлэгты
4. Эдэ зохёолнууд хэнэйб?
«Шулуунуд дуулана» Д. Эрдынеев
«Саран хүхы» М. Осодоев
«Ууган хүбүүн» А. Ангархаев
«Мүнхэ ногоон хасуури» Ц. Д. Дондокова
«Ехэ уг» Н. Дамдинов
Ц. Галанов
5. Хэн хэнэйб?
Аюрай Д… Танхын А…
Гомбо – Доржын Аша Д… Балшанай Т…
Арьяагай С… Аюшын Т…
Гэндэнэй Л… Азаргаевай Ш…
Антонида Тимофеевнагай …В…

6. Эдэ нютагууд ямар зохёолнууд соо зураглагданаб?
Хасуурита- Эхир – БуусаДаманска Арал — ФлоренцииЛадога нуур- Хойто – Байгал –
Петровско завод — Анаа Хори –
Улан – Үдэ — Түнхэн7. Энэ хэд бэ?
а) « Эжы – аа, ном туша һанаагаа бү зобыт даа… Бишыхан бэшэб. Хүдэлжэ байгааб,
хүдэлмэришэн залуушулай һургуулида һурахалби…»
б) « Энеэлдэн, хүхилдэн, бэе бэеыгээ хоро малталсажа, нэгэ уяран, нэгэ баярлан
хөөрэлдөөшье һаань, хэн хэнэйнь үншэн хабһаанай оёорто үни холоһоо сугларан
дарагдаатай хоро үһөөн, уур сухал, гомдол голхорол, хани халуун нүхэсэлэй мэдэрэл –
булта малтагдан, газаашаа хүсэд түрюулгүй.»
в) « Тэрэ геолог боложо, эндэ ерэхэһээ хойшо иимэ туулга бэдэрээ. Иимэ тулганай
хажууда заал һаа алтан байха зэргэтэй.»
г) «Үнэхөөрөөшье, талын буряадуудтай
Үзэһэн, мэдэһэнээ хубаалдан һуугаабди,
Яһаа хадагалха энэ дайдамни
Яаһандааш намда хари байхагүй.
Тохорхосагаймни ерэхэдэ, Мишель,
Торсоноймни хажууда хүдөөлөөрэйгты»
8. Эдэ зохёолнуудай нэрэнүүдые хүсэлдүүлэн бэшэгты:
« Шулуунуд…», « … хэн бэ?», « Ууган …», « Декабристын …», « Саран- …», « Мүнхэ …
хасури», «… тухай шүлэгүүд».
9. Хэн уран зохёолшо Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда Эхэ ороноо баатарлигаар
хамгаалһан бэ?
10. Хэд уран зохёолшод холын аяншалгада ябажа, шэнэ шэнэ зохёолнуудые бэшэһэн бэ?
а) Улаан – Үдэ – Италии гүрэн
б) Улаан – Үдэ – Ленинград
в) Улаан – Үдэ – Таймыр
11. Ямар зохёол соо а) « хүн хадаа мүнхэ нэрэеэ энэ дэлхэйдэ үлөөхые оролдожо, һайн
һайхан юумэ байгуулха ёһотой;
б) юрын буряад хүнэй ажабайдал, ажал хүдэлмэри, заншал, ёһо гурим тухай;
в) гурбан үеын хүнүүдэй хуби заяан
г) эхэ байгаалида гамтайгаар хандаха гэһэн һанал бодолнууд үргэнөөр харуулагданхайб?
12. Эдэ геройнуудай нэрэнүүд ямар удхатайб?
Чулуун-Бата Цезарь
Этигэлмаа Таряаша
Найдалмаа

Буряад литеатура 9 класс

ВНИМАНИЕ!